Pomóż swojemu dziecku zrozumieć co chcesz mu przekazać bez użycia słów

Rozmowa składa się z czegoś więcej niż tylko słów. Wiadomość, którą przekazujesz za pomocą wyrazu twarzy lub gestów jest często równie ważna jak to co mówisz.

Dla większości z nas "odczytywanie" tych niewerbalnych komunikatów jest równie proste i naturalne jak chodzenie czy jedzenie. Możemy sporo dowiedzieć się co dana osoba myśli obserwując ją podczas rozmowy. Także nasze uszy odbierają komunikaty inne niż słowa, które rozpoznajemy w czymś głosie.

Dzieciom, które potrafią dostrzegać takie niewerbalne komunikaty, zazwyczaj zabawa i rozmowa przychodzi łatwo. Wystarczy im jeden rzut okiem by wiedzieć co czują i myślą ich rówieśnicy. Jeśli Twoje dziecko nie potrafi odczytywać tych niewerbalnych komunikatów to interakcje społeczne będą dla niego trudne. W tym i w następnych rozdziałach nauczymy się jak pomóc dziecku rozpoznawać jakie wiadomości są przekazywane bez użycia słów.

O czym mówimy kiedy nie używamy słów?

Twoje działania i Twój wyraz twarzy dostarcza dziecku wskazówek na temat tego co czujesz i o czym myślisz. Na obrazku powyżej mama nie używa słów, aby zakomunikować, że jest jej przykro. Niemniej jednak Jacek poprawnie "odczytuje" co mam chce mu przekazać obserwując jej twarz, mowę ciała i widząc pusty słój na ciastka. Kiedy tylko uzmysławia sobie jak może czuć się mama postanawia sprawić żeby czuła się lepiej.

Pomyślmy o tych wszystkich sposobach przekazywania informacji, których używamy podczas rozmowy:

• Głos - jak szybko lub wolno rozmawia nasz rozmówca, czy mówi donośnym głosem czy też nie, w których miejscach zatrzymuje się na moment, a które słowa uwypukla podczas rozmowy
• Język ciała - w jaki sposób i gdzie stoją nasi rozmówcy, co robią wtedy gdy mówi i słuchają, w jaki sposób gestykulują
• Mimika twarzy - jakie emocje można wyczytać z ich oczu, ust i nosa
• Kontekst sytuacyjny - co dzieje się podczas rozmowy, co wydarzyło się wcześniej
• Osoba, które przekazuje wiadomość - inaczej traktujemy komunikat "Stój" jeśli słyszymy go od policja, a inaczej jeśli od kogoś znajomego

Dziecko, które zdaje sobie sprawę z powyższych rzeczy potrafi wykonać trzy istotne rzeczy. Potrafi oczytać co inna osoba chce mu przekazać nie tylko za pomocą słów. Potrafi przewidzieć co inna osoba zrobi. Potrafi zaadoptować swoje zachowanie do sytuacji (dla przykładu potrafi zmienić temat rozmowy jeśli rozmówca sprawia wrażenie zakłopotanego lub okazać empatię jeśli dostrzeże, że rozmówca jest smutny). Z Twoją pomocą dziecko zdobędzie więcej umiejętności społecznych, które sprawią, że zabawa i rozmowa staną się dla niego łatwiejsze.

Odczytywanie komunikatów przekazywanych za pomocą wyrazu twarzy

U większości dzieci odczytywanie niewerbalnych komunikatów z twarzy otaczających je osób rozwija się stopniowo w pierwszych latach życia. Prawdopodobnie kiedy twoje dziecko było jeszcze bardzo małe to nie nauczyło się zwracać uwagę na niewerbalne komunikaty, które mu przekazywałaś, głównie za pomocą wyrazu twarzy. Dla przykładu, pewnie nie zwracało uwagi na uniesioną brew lub szeroko otwarte oczy oznaczające zdziwienie lub strach.

Jeśli przyjrzymy się w jaki sposób u większości dzieci rozwija odczytywanie niewerbalnych komunikatów z czyjeś twarzy to zrozumiemy kolejny etapy przez które nasze dziecko będzie musiało przejść. Większość dzieci rozpoczyna naukę odczytywania komunikatów z czyjeś twarzy kiedy będą w okresie niemowlęcym szukają twarzy rodzica by czerpać z niej poczucie komfortu. W dalszej kolejności uczą się przenosić wzrok na przedmioty, które obserwuje ich mama. Na początku będą to robić tylko wtedy kiedy mam obróci głowę, lecz z czasem ten ruch nie będzie im potrzebny i nauczą się obserwować oczy rodzica.

Podczas pierwszych lat życia dzieci stale spoglądają na twarz rodziców sprawdzając jaka będzie ich reakcja. One chcą wiedzieć, czy to co robią jest w porządku. Obserwowanie reakcji rodziców na otaczający świat pozwala im dowiedzieć się co powinny sądzić o wielu rzeczach. Dla przykłady dziecko mogło nauczyć się, że uniesiona braw i szeroko otworzone oczy oznaczają zdziwienie lub strach. Posiadając tę wiedzę jeśli zobaczą u swojej may uniesioną brew i szeroko otworzone oczy na widok psa to same też się prawdopodobnie przestraszą. Natomiast jeśli matka na widok psa zacznie się uśmiechać i zbliżać się do niego żeby go pogłaskać to też będą chciały postąpić podobnie.

Pomiędzy drugim a piątym rokiem życia dzieci uczą się identyfikować uczucia innych ludzi obserwując ich twarz. Najpierw dzieci uczą się rozpoznawać radość, następnie smutek i złość a w dalszej kolejności zdziwienie i strach.

Kiedy dzieci dorastają to uczą się obserwować oczy rozmówcy. Oczywiście większość z nas nie obserwuje notorycznie swojego rozmówcy podczas konwersacji. Zazwyczaj obserwujemy więcej podczas gdy słuchamy. Dzieje się tak ponieważ obserwowanie czyjeś twarzy, a zwłaszcza oczów, pozwala nam zrozumieć znaczenie wypowiedzi ukryte za słowami (tak jak Krzyśkowi i Tomkowi na następnej stronie).

Być może przypominasz sobie, że kiedy Twoje dziecko było bardzo małe to nie zwracało zbyt wiele uwagi na Twoją twarz. Być może przypominasz sobie, że kiedy ono patrzyło na Ciebie kiedy rozmawiałaś to
obserwowało głównie Twoje usta. Z dużym prawdopodobieństwem Twoja pamięć Cię na zawodzi. Dzieci, która mają problemy w kontaktach społecznych bardzo często podczas swojego rozwoju ominęło etap zwracania uwagi na twarze. Kiedy takie dzieci patrzą na twarze innych zazwyczaj skupiają się jednym elemencie twarzy rozmówcy (często są to usta).

Niekiedy, emocje widoczne są na całej twarzy. W takiej sytuacji Twoje dziecko będzie w stanie powiedzieć czy jesteś szczęśliwa, smutna, zła, przestraszona lub zdziwiona nie tylko po obserwacji Twoich oczu i brwi lecz także po obserwacji nosa czy ust. Niemniej jednak oczy są zawsze tym miejscem, z którego można wyczytać najwięcej. Tylko oczy pozwolą Twojemu dziecku rozpoznać u Ciebie uczucia rozdrażnienia czy niepewności.

Spójrz na tabelkę poniżej, w której przedstawiono jak pewne emocje są widoczne na twarzy.

Spraw aby dziecko patrzyło na Ciebie

Pierwszym krokiem, który należy wykonać aby nauczyć dziecko odczytywania niewerbalnych z Twojej twarzy jest sprawienie, aby Twoje dziecko patrzyło na Ciebie. Nie wystarczy tutaj powiedzieć "Spójrz na mnie". Takie polecenie może zadziałać raz lub dwa, ale jeśli Twoje dziecko nie przekona się, że obserwowanie Ciebie przynosi mu jakąś wartość to najprawdopodobniej następnym razem nie zareaguje na te słowa. W pierwszej kolejności porozmawiamy o tym jak sprawić, żeby Twoje dziecko popatrzyło na Ciebie, w następnej kolejności przyjrzymy się temu jak nadać temu sens.

Poniższe wskazówki można wykorzystać do tego, aby skupić wzrok swojego dziecka na sobie.

Stań twarzą w twarz

Jednym ze sposobów na sprawienie, aby Twoje dziecko patrzyło na Ciebie jest postawa "twarzą w twarz". Taka postawa sprawia, że Twojemu dziecku jest o wiele łatwiej popatrzeć w Twoje oczy. Staraj się dawać dziecku jak najwięcej okazji do obserwowania Twojej twarzy.

Może nie być łatwo znaleźć się ze swoim dzieckiem w pozycji "twarzą w twarz", ale możesz spróbować poniższych wskazówek:

• Jeśli Twoje dziecko oddala się to podążaj za nim, aby ponownie znaleźć się w pozycji "twarzą w twarz"
• Jeśli pozycja "twarzą w twarz" sprawia, że Twoje dziecko odczuwa zaniepokojenie to najpierw usiądź obok niego
• Jeśli siedzisz obok dziecka to pochylaj się do przodu tak, aby mogło obserwować Twoją twarz

Zaczekaj

Oczekiwanie jest prostym, lecz zarazem potężnym narzędziem pomagającym w zdobyciu uwagi dziecka. Jeśli po powiedzeniu lub zrobieniu czegoś odczekasz kilka sekund dłużej niż to robisz normalnie Twoje dziecko może zaskoczyć Ciebie wlepiając wzrok w Twoją osobę.

Istotnym elementem tej strategi jest to, że podczas oczekiwania powinnaś wyglądać tak jakbyś oczekiwała na reakcję ze strony dziecka. Oznacza to pochylenie się do przodu, uniesienie brwi i otworzenie szeroko oczu. Spójrz jaką robi to różnicę w zachowaniu Etana kiedy jego mama postępuje tak jak to opisaliśmy.

Może się okazać, że aby poczekać odpowiednio długo będziesz musiała liczyć sobie w myślach do dziesięciu. Przez ten czas Twoje dziecko będzie miało szansę domyślić się Twoich uczuć i odpowiednio odpowiedzieć.

Jak przekonasz się niebawem ta prosta strategia jest jeszcze potężniejsza jeśli połączymy ją z innymi technikami.

Zrób coś nieoczekiwanego i ... POCZEKAJ

Dzieci bardzo szybko zauważają jeśli dzieje się coś nieoczekiwanego. Jeśli zmienisz coś w rutynowych, codziennych czynnościach Twoje dziecko prawdopodobnie spojrzy na Ciebie, żeby dowiedzieć się o co chodzi. Dziecko będzie obserwowało Twoją twarz w oczekiwaniu na wskazówkę.

Robienie czegoś nieoczekiwanego oznacza robienie czegoś czego nie robi się zazwyczaj. Taką zmianą może być zmiana Twojego polegająca na głośnym lub cichym mówieniu, żeby zwrócić uwagę dziecka. Może to być także próba zrobienia czegoś głupiego. Spróbuj podać dziecku Twój but wtedy kiedy się ono ubiera, lub zaoferować, że nalejesz mu soku podczas gdy ono nie ma szklanki. Następnie zaczekaj na reakcję dziecka.

Dawaj dziecku rzeczy małymi porcjami ... POCZEKAJ

Łakocie i zabawki, które mogą być dawane partiami są dobrym sposobem na przyciągnięcie uwagi dziecka. Jeśli Twoje dziecko przywykło do tego, że dajesz mu wszystko od razu to nie ma powodu, aby ponownie patrzyć na Ciebie.

Zaskocz go, dając mu tylko jeden kawałeczek jabłka, lub jeden klocek. Następnie poczekaj aż spojrzy na Ciebie i powie co chciałoby jeszcze dostać.

Pozwól żeby niektóre rzeczy wyszły źle i ... POCZEKAJ

Codziennie pewne rzeczy nie wychodzą tak jakbyśmy tego chcieli. Jedzenie upada na podłogę, zabawki się psują, a mleko czasem wykipi. Zamiast próbować naprawiać te wszystkie rzeczy natychmiast poczekaj. Twoje nietypowe zachowanie może sprawić, że Twoje dziecko stanie się na tyle ciekawe, że będzie chciało z Twojej twarzy wyczytać wyjaśnienie zaistniałej sytuacji.

Pomyl się celowo i ... POCZEKAJ

Ta zabawna strategia może być też nazwana: "bądź kreatywnie głupi". Dzieci uwielbiają kiedy ich rodzice popełniają błąd. Zrób coś głupiego i Twoje dziecko natychmiast spojrzy na Ciebie, żeby dowiedzieć się o co chodzi.

Udaj, że mocujesz się z otwarciem jakiegoś słoika, lub daj do ubrania dziecku ubranie jego siostry i poczekaj na jego reakcję nic nie mówiąc. Pomyl się wypowiadając jakieś słowo lub użyj jakiegoś śmiesznego słowa, a zobaczysz, że Twoje dziecko nie tylko spojrzy na Ciebie lecz także będzie się dopytywało co powiedziałaś. Zobacz jak tę technikę wykorzystuje mama Leszka.

Powiedz coś na temat, którym interesuje się dziecko i ... POCZEKAJ

Twoje dziecko będzie bardziej skłonne patrzeć na Ciebie jeśli to co mówisz odnosi się do tego co ono mówi lub robi. Przyjrzyj co robi Jakub na poniższych obrazkach.

Uwypuklaj to co mówisz nie za pomocą słów

Nauczyliśmy się kilku prostych sposobów, aby zwrócić na siebie uwagę dziecka. A oto są następne łatwe do zapamiętania strategie: uwypuklaj to co mówisz nie za pomocą słów używając zasady "Mów mniej, intonuj, mów wolniej i pokaż".

Kiedy będziesz używać opisanej zasady Twoje dziecko będzie bardziej zwracać uwagę na język Twojego ciała i Twoją twarz. Co więcej, zauważy jest istnieje mnóstwo informacji, którą przekazujemy nie używając słów.

Mów mniej

Nie musisz mówić zbyt wiele, aby zwrócić uwagę swojego dziecka. Rozważ jak mama Jakuba zwróciła uwagę swojego dziecka używają "zabawnego słowa" (BAM!). Kiedy ona powiedziała "BAM! Ale mnie to uderzenie wystraszyło" słowo "BAM!" wyraźnie się wyróżniało ponieważ Jacek nie słyszy go zbyt często. Jego mama odczekuje krótką chwili po wypowiedzeniu "BAM!" dając szansę Jakubowi na odwrócenie uwagi od samochodu i spojrzenie na nią. Używaj słów skupiających uwagę jak "BAM", "ojejku", "łał" żeby zwrócić uwagę dziecka na swoją osobę.

Kiedy Twoje dziecko spojrzy na Ciebie daj mu sposobność na skoncentrowanie się na niewerbalnej komunikacji. W tym celu mów mniej niż zazwyczaj. Zbyt wiele słów może sprawić, że będzie mniej uwagi zwracał na Twoją twarz.

To co mówisz kiedy Twoje dziecko patrzy na Ciebie powinno pomóc mu zrozumieć co kryje się za Twoim wyrazem twarzy. Tak też robi mama Jakuba kiedy oznajmia mu, że to głośne uderzenie wystraszyło ją.

Intonuj

Nie tylko to co mówisz sprawia, że Twoje dziecko zwraca na Ciebie uwagę, lecz także sposób w jaki coś mówisz. Mama Jakuba mówi wyraźnie głośniej i gestykuluje rękami kiedy wypowiada "BAM!". Uwagę swojego dziecka przyciągniesz jeśli będziesz mówić w sposób ożywiony używając jednocześnie stosownej akcji (np.: gestykulacja, klaśniecie dłońmi, ...).

Oby zrozumieć zaistniałą sytuację dziecko potrzebuje zobaczyć i usłyszeć. Oznacza to, że do komunikatu, który mu przekazujesz powinnaś dobrać stosowną "oprawę dźwiękową". Przesadnie wyrażaj swój strach, smutek lub zadowolenie .

Mów wolniej

Wiele z rzeczy które robimy dzieją się bardzo szybko. Kiedy jesteś w pobliżu staraj się robić rzeczy wolniej. W ten sposób dziecko będzie miało więcej czasu aby zaobserwować mowę Twojego ciała i wyraz Twojej twarzy. Oznacza to, że będzie dłużej niż zazwyczaj używać swojej mimiki, aby dziecko mogło wywnioskować co to oznacza.

Pomocną techniką ułatwiającą mówienie wolniej jest używanie przesadnej gestykulacji. Możesz dla przykładu wkazać palcem na swoją głowę i powiedzieć "Co ja sobie myślałam?" Wykonaj to powoli, aby dać dziecku czas na zrozumienie.

Pokaż

Twoje dziecko nauczy się dlaczego warto patrzeć jeśli pokażesz mu, że może mu to przynieść jakieś korzyści. To wcale nie oznacza, że trzeba mu dawać jakiś cukierek lub inną nagrodę w zamian za patrzenie. Przeciwnie, trzeba mu uzmysłowić, że patrząc na Ciebie może dowiedzieć się ważnych informacji takich jak to co czujesz, albo o czym myślisz.

Pokaż lub wskaż na to o czym mówisz
Upewnij się, że zwróciłaś na siebie uwagę dziecka. Wskaż na swoją twarz i wytłumacz dziecku jakie uczucia kryją się za danym wyrazem twarzy. Pamiętaj, że Twoje dziecko będzie potrzebowała najwięcej wskazówek, które dotyczą Twoich oczu.

Pokaż używając czynności, gestu lub wyrazu twarzy
Przesadnie używaj mimiki twarzy, gestów i czynności, aby Twoje dziecko łatwo mogło zrozumieć co chcesz mu przekazać. Dla przykładu przesadnie zmarszcz brwi jeśli jesteś niezadowolona lub spraw, aby Twoje oczy wyglądały jak małe szparki jeśli chcesz wyrazić gniew.

Czasami spróbuj używać wyłącznie mowy ciała i nie posługiwać się słowami. Dla przykładu jeśli Twoje dziecko zapyta, czy może wziąć sobie ciastko to zamiast mówić "tak" pokiwaj twierdząco głową. Jeśli się nie zgadzasz to wykonaj stosowny ruch głową. Tak naprawdę może pokazać mu wszystkie swoje uczucia nie używając żadnych słów.

Wszystkie ruchy ręką które wykonujesz zdradzają wiele informacji o Tobie. Z czasem dziecko może chcieć wykorzystywać te same ruchy rąk co Ty. Unieś radośnie ręce do góry kiedy jesteś szczęśliwa lub wzruszaj ramionami kiedy jesteś niepewna. Możesz też czasem powiedzieć dziecku dlaczego używasz takiej, a nie innej mimiki twarzy. Dla przykładu możesz powiedzieć: "Kręcę nosem ponieważ nie podoba mi się ten zapach, który wyczuwam".

Możesz też nauczyć dziecko jak daleko może stać od innych ludzi pokazując mu to. Stan zbyt blisko lub zbyt daleko od niego a następnie powiedz mu "Ojej, może przysunę się trochę bliżej Ciebie, żebyś mógł mnie lepiej widzieć".

Pokaż za pomocą obrazka lub filmu
Na fotografiach rzeczy wyglądają zazwyczaj trochę inaczej niż w rzeczywistości. Dla przykładu na twarzach widać zastygłą mimikę. W rzeczywistości emocje, które są widoczne na naszych twarzach zazwyczaj pojawiają się na nich tylko przez moment i są często dość subtelne.

Z tego powodu Twoje dziecko może wyciągać więcej korzyści jeśli wspólnie oglądacie film niż jakbyście mieli przeglądać zdjęcia. Wyłącz dźwięk i przedyskutuj z dzieckiem emocje, które widać na twarzach osób. Zatrzymaj na chwilę film, żeby mieć szanse zobaczyć emocje nie tylko podczas ruchu.

Dostępne są również specjalistyczne programy komputerowe, w których różne emocje zobrazowane są na twarzach aktorów. Jakkolwiek film jest lepszy niż obrazki w nauce rozpoznawania emocji to zdjęcia i obrazki mogą być także pomocne. Daje one Twojemu dziecko potrzebny czas na zapoznanie się i zrozumienie emocji wyrażonych na twarzach. Miej jednak na uwadze, że praktykowanie rozumienia mimiki twarzy wyłącznie za pomocą zdjęć nie przygotuje Twojego dziecka w pełni na zdarzające się w rzeczywistości sytuacje społeczne.

Spraw by Twoje dziecko umiało podążać z Twoim wzrokiem

Śledzenie czyjegoś wzroku - patrzenie na to samo na co patrzy druga osoba - jest ważną częścią zachowań społecznych. Kiedy Twoje dziecko patrzy na to samo co Ty to stara się zrozumieć o co może Tobie chodzić.

Niech Twoje oczy prowadzą

Naukę śledzenia Twojego wzroku rozpocznij od czegoś łatwego - niech to na co patrzysz będzie oczywiste do odgadnięcia. Twoje oczy powinny działać jak działo laserowe wskazujące obiekt, którym jesteś zainteresowana. Może się tak zdarzyć, że samo patrzenie na coś może nie dostarczać dziecku wystarczających informacji. Czasem potrzebne będą jeszcze wskazówki.

Zwróć uwagę w jaki sposób mama Mai ukierunkowuje wzrok swojej córki na zagubioną rękawiczkę. Najpierw patrzy bezpośrednio na rękawiczkę i mówi, że ją widzi. Kiedy to nie wystarcza i Maja potrzebuje więcej wskazówek jej mam zwraca całe ciało w kierunku rękawiczki i wskazuje ją palcem.

Zabawa w "oko szpiega"

Chcesz nauczyć dziecko, żeby dostrzegało jakie korzyści płynął z obserwowania Twoich oczu? Więc spróbuj zagrać w poniższe gry, które dostarczą sporą dawkę zabawy podczas śledzenia Twojego wzroku.

Widzę swoim okiem szpiega

• Usiądź z dzieckiem twarzą w twarz
• Powiedz swojemu dziecku, że będzie się bawić w grę "oko szpiega". Wyjaśnij mu, że będziesz patrzyć na jakąś rzecz i będziesz chciała, aby on odgadł na co patrzysz.
• Wybierz jakąś kolorową rzecz lub rzecz, której nazwa zaczyna się na wybraną przez Ciebie literę alfabetu
• Powiedz "widzę swoim okiem szpiega coś koloru niebieskiego" (lub jakiś inny kolor) albo "widzę swoim okiem szpiega coś na literę D" (lub jakąś inną literę)
• Wpatruj się w rzecz, którą Twoje dziecko powinno dostrzec
• Jeśli samo patrzenie nie wystarczy ...
• Zwróć swoje ciało w kierunku tej rzeczy
• Wskaż tę rzecz
• Swoją rękę przytrzymaj blisko jego głowy w taki sposób, aby mógł patrzyć wzdłuż Twojej ręki i palca wskazującego na co pokazujesz
• Zamieńcie się rolami

Obserwuj moje oczy i znajdź niespodziankę
Poniższa zabawa pochodzi z książki Steven'a Gutstein'a pod tytułem "Relationship Development Intervention with Young Children (2002)".

• Rozpocznij zabawę mówiąc dziecku, że teraz będzie szukało ukrytych przedmiotów
• Powiedz mu, że będzie musiało obserwować na co patrzysz, aby znaleźć ukryty przedmiot
• Pokaż dziecku rzeczy, które zamierzasz ukryć. Będzie bardziej zmotywowane do szukania jeśli to będą rzeczy, które ono bardzo chce (łakocie, zabawki)
• Powiedz swojemu dziecku, żeby wyszło z pokoju, zawiąż mu szalik na oczach lub powiedź mu niech zamknie oczy. Schowaj przedmiot
• Przywołaj dziecko ponownie do pokoju, zdejmuj mu szalik lub powiedz, żeby otworzyło oczy
• Stan z dzieckiem twarzą w twarz
• Powiedz dziecku "Nie zaczynaj szukać dopóki ci nie powiem. Będziesz musiał obserwować moje oczy"
• Upewnij się, że dziecko patrzy Ci w oczy
• W przesadny sposób wpatruj się w oczy dziecka uśmiechając się. Następnie wpatruj się w kierunku schowanego przedmiotu
• Powiedz swojemu dziecku, że już może zacząć szukać
• Jeśli Twoje dziecko będzie szukać w nieprawidłowym miejscu przerwij mu. Ponownie stań z nim twarzą w twarz (powinnaś usiąść lub klęknąć) i zwróć głowę w kierunku szukanego przedmiotu
• Jeśli Twoje dziecko w dalszym ciągu nie jest w stanie śledzić Twojego wzroku to zwróć swoją głowę w kierunku ukrytego przedmiotu i wskaż ten przedmiot palcem. Powiedz dziecku, że ponownie zaczęło szukać
• Jeśli Twoje dziecko nie potrafi podążać w kierunku wskazanym przez Twój palec to przytrzymaj swoją rękę blisko jego głowy w taki sposób, aby mógł patrzyć wzdłuż Twojej ręki i palca wskazującego na miejsce ukrycia przedmiotu
• Kiedy Twoje dziecko znajdzie jeden z ukrytych skarbów to przejdźcie do szukania kolejnych
• Baw się w tę zabawę tak długo, aż Twoje dziecko z łatwością będzie umiało podążać za Twoim wzrokiem
• Zamieńcie się rolami

Możesz uczynić tę grę trudniejsza stając obok dziecka. Jeśli to będzie dla niego zbyt trudne to powróć do stawania twarzą w twarz.

W tym czasie gdy Twoje dziecko szuka możesz powiedzieć mu, żeby zerkało na Twoją twarz i sprawdzało jak mu idzie i czy jest już bliskie ukrytego przedmiotu. Jeśli dziecko jest blisko ukrytego przedmiotu pokiwaj głową na "tak", i wykonaj odpowiedni ruch głową jeśli jest jeszcze daleko.

Więcej zabaw

Zabawa w różne gry i śpiewanie piosenek twarzą w twarz dostarcza Twojemu dziecku wiele sposobności, aby obserwować Twoją twarz. Zabawy takie jak "Simon mówi", w których Twoje dziecko musi wsłuchiwać się oraz powtarzać to co Ty robisz pomogą mu skupić się na Twojej twarzy i mowie ciała. W takich grach jak szarada, Twoje dziecko będzie starało się odgadnąć tytuł filmu lub nazwę bohatera obserwując jak ktoś coś przedstawia nie wypowiadając przy tym ani słowa.

Użyj różnych popularnych melodii i przygotuj takie teksty piosenek, aby Twoje dziecko podczas słuchania ich musiało obserwować Twoją twarz i to co robisz. Jeśli chcesz aby Twoje dziecko zrozumiało, że patrzenie na kogoś nierozerwalnie wiąże się ze słuchaniem tego co ten ktoś ma do powiedzenia to może zaśpiewać "Spójrz, spójrz, spójrz na mnie. Spójrz na mnie i słuchaj" do jakiejś żeglarskiej melodii. Możesz też zaadoptować inne melodie tak jak to robi mama na obrazku obok.

Niektóre gry komputerowe i planszowe są skonstruowane w taki sposób, że uczą rozpoznawać wyrazy twarzy. Zaopatrz się w takie gry. Gry takie mogą być bardzo pomocne, ale pamiętaj, że nie są one w stanie całkowicie zastąpić rozpoznawanie wyrazów twarzy w rzeczywistości.

W tym rozdziale nauczyłaś się jak pomóc swojemu dziecku zrozumieć uczucia i myśli innych osób poprzez obserwacje ich wyrazu twarzy, mowy ciała i tonu głosu. Poprzez zrozumienie tego co dzieje się w Twoim umyślę dziecko zacznie bardziej "dostrajać się" do Ciebie. Ale to dopiero początek, więc czym prędzej przejdźmy dalej. W następnych rozdziałach dowiedz się jak niewerbalne komunikaty są jednym z wielu elementów podtrzymywania rozmowy.