Wejdź do dowolnego przedszkola a zobaczysz dzieci bawiące się w "doktora", "dom" czy "szkołę" lub udające, że są ich ulubionymi bohaterami z filmów. Podczas zabawy w takich sytuacjach formują się przyjaźnie, dzieci mogą praktykować ich umiejętności społeczne oraz udoskonalać kompetencje językowe.
W tym rozdziale dowiemy się jak poszerzać wyobraźnię dziecka oraz pomóc mu odkryć przyjemność płynącą z zabaw w udawanie.
Siła udawania
W zabawie w udawanie chodzi przede wszystkich o ... zabawę. Przy pomocy wyobraźni Twoje dziecko może zmienić rzeczywisty, otaczający go świat w cokolwiek zechce. Twoje dziecko może na prawdę być w ZOO lub udawać że w nim jest. Ono może zjeść banana, którego trzyma w dłoni lub udawać, że to jest telefon.
Udawanie to też nauka i jest kilka cennych lekcji, których możemy nauczyć się z takiego udawania. Ponieważ zarówno wyimaginowany jak i realny świat istnieją obok siebie to dziecko ma możliwość spostrzeżenia, że może być czymś innym niż są w rzeczywistości. Telefon może być bananem a my możemy odwiedzić ZOO nie wychodząc z domu.
Zabawa w udawanie to także doskonała sposobność żeby poznawać uczucia i myśli innych osób. Kiedy Twoje dziecko udaje mamę, tatę lub strażaka to ma okazję widzieć Świat z innej perspektywy.
Kiedy Twoje dziecko zacznie czerpać przyjemność z zabaw na niby to zauważy, że inny nie zawsze wyobrażają sobie otaczający Świat ja ono. Twoje dziecko będzie miało okazję do wykorzystania potęgi swojej wyobraźni do zabaw w udawanie. Będzie mogło też podpatrzeć kogoś dużo bardziej w tym doświadczonego (Ciebie). Niektóre z Twoich wypowiedzi i zachowań zaskoczą go i będą zmuszały go do innego spojrzenia na daną sytuację. Dla przykładu, może Twoje 3 małe świnki będą chciały zbudować dom z lodów i Złotowłoska ominie domek trzech niedźwiadków i pójdzie do młyna.
Zabawy w udawanie często wymagają pracy zespołowej. Oznacza to, że Twoje dziecko podczas wspólnej zabawy będzie musiało uwzględniać pomysły innych osób. Nie wszyscy na raz mogą zostać reżyserami lub superbohaterami. Podczas takich zabaw dziecko poznaje swoje pragnienia i uczy się kooperacji we wspólnym rozwiązywaniu problemów.
Dowiedz się jakim typem "udawacza" jest Twoje dziecko
Zabawa w udawanie doskonali się z czasem. Czasem dziecko wydaje się bardzo rozwinięte w jakiejś dziedzinie (może już czyta samodzielnie lub zna wszystkie planety Układu Słonecznego) ale jego zabawa w udawanie nie jest taka jak sobie wyobrażasz, że powinna być. Być może wydać u Twojego dziecka pewne umiejętności potrzebne w zabawach w udawanie ale daleko mu biegłości w tej materii.
Jak zwykle, dowiadując się na jakim poziomie jest Twoje dziecko będziesz mogła bardziej efektywnie mu pomóc. Przyjrzyjmy się kolejnym, coraz trudniejszym etapom przez, które przechodzi dziecko bawiąc się w udawanie.
Dziecko, które nie bawi się w udawanie
Niektóre dzieci wcale nie bawią się w zabawy "na niby". Część z tych dzieci bawi się tylko takimi zabawkami, które nie ułatwiają zabaw "na niby" jak puzzle czy gry komputerowe. Często zdarza się, że takie dzieci bawią się takimi zabawkami które inne dzieci wykorzystują w zabawach "na niby" (np.: pluszaki i figurki bohaterów) ale one nie potrafią się bawić w taki sposób. Nigdy nie udają, że ich zabawki mówią ani, że są kimś innym.
Dziecko, które bawi się w udawanie jedynie z wykorzystaniem prawdziwych rzeczy
Pierwszym ze sposobów, w jaki Twoje dziecko może bawić się "na niby" jest jego naśladowanie tego co ono widzi w jego codziennym życiu. Na tym etapie Twoje dziecko będzie prawdopodobnie używało prawdziwych przedmiotów lub bardzo realnie wyglądających rekwizytów. Dla przykładu, może przyłożyć sobie Twój telefon do ucha i powiedzieć "Halo, kto dzwoni?" lub pożyczyć Twój aparat fotograficzny i robić nim zdjęcia. Może też bawić się swoimi samochodami i próbować wydawać odgłosy przypominające dźwięk silnika.
Te same umiejętności, które są pomocne w zrozumieniu przez Twoje dziecka uczuć i myśli innych osób przydają się także podczas wstępnych zabaw "na niby". Na tym etapie Twoje dziecko powinno starać się:
- Skupić swoją uwagę na Tobie tak, aby móc naśladować to co robisz
- Wiedzieć kiedy Ty udajesz - dla przykładu powinno umieć zinterpretować Twój uśmiech i spojrzenie, żeby zdać sobie sprawę, że masz zamiaru tak naprawdę zjeść jego ręki - tylko udajesz
Dziecko, które inscenizuje
Może Twoje dziecko odgrywa sceny, które kiedyś widziało. Kiedy dzieci zaczynają tak robić to zazwyczaj najpierw inscenizują dobrze im znane wydarzenia. Dla przykładu dziecko może udawać, że układa do snu jakaś maskotkę, całuje ją i gasi światło tak jak ono samo tego doświadcza.
Dla wielu dzieci świat wyobraźni i fikcja są bogatym źródłem pomysłów do zabaw "na niby". Dzieci z ASD bardzo często mają bardzo dobrą pamięć, potrafią zapamiętać całe dialogi z filmów lub całe akapity z książek. Jeśli Twoje dziecko tak potrafi to możliwe jest, że będzie próbowało odegrać zapamiętaną z filmu lub książki scenę. Może być nawet niezadowolone jeśli będziesz próbowała coś zmienić. Jakkolwiek taki rodzaj inscenizowania nie wydaje się być zbytnio nacechowany wyobraźnią to stanowi punkt wyjścia do dalszych, bardziej zaawansowanych inscenizacji.
Będzie wiedziała, że Twoje dziecko używa coraz więcej wyobraźni jeśli jego zabawy nie będą wiernie naśladowały tego co ono zobaczyło. Ono może też próbować inscenizować mniej znane wydarzenia takie jak wizyta u doktora lub u fryzjera. Na tym etapie taka zabawa będzie bardzo prosta i nie należy spodziewać się skomplikowanej, wielowariantowej fabuły. Udawany przez dziecko doktor może osłuchać stetoskopem maskotkę, zmierzyć jej temperaturę i zaaplikować tabletkę.
Wielkim krokiem na przód jest próba wciągnięcia Ciebie w zabawy "na niby", w które bawi się Twoje dziecko. Twoje dziecko może chcieć wcielić się w rolę doktora i chciałoby, żebyś Ty była jego pacjentką. Na tym etapie Twoje dziecko prawdopodobnie nie będzie już potrzebowało rekwizytów wiernie naśladujących rzeczywiste przyrządy. Jeśli Twoje dziecko wcieli się w role doktora to może udawać, że daje Ci zastrzyk za pomocą ołówka.
Mniej więcej w tym samym czasie, w którym Twoje dziecko zacznie bawić się wymyślonymi przedmiotami, ono także rozwinie słownictwo związane z zabawą. Dla przykładu Twoje dziecko może poprzedzać najbliższe czynności ich opisem ("Zaraz położymy Ciebie, mój misiu, do łóżka.") lub udawać, że jego maskotki coś mówią ("Łeeee. Chce mi się jeść. Jestem głodny"). Twoje dziecko może też narratorem zabawy ("Tę stodołę postawimy tutaj a zagroda będzie tutaj").
Pamiętaj, że jeśli odrywasz jakieś scenki wspólnie z dzieckiem to zwracaj uwagę na to, czy Twoje dziecko zwraca uwagę na Ciebie i naśladuje to co robisz lub mówisz. Podczas odgrywania takich scenek pamiętaj, żeby Twoje dziecko uczyło się następujących rzeczy:
- Ty możesz bawić się czymś co zostało stworzone tylko w Twojej wyobraźni
- Dziecko może bawić się czymś co zostało stworzone tylko w jego wyobraźni
- Dziecko powinno rozumieć Twoje pomysły (powinno zdawać sobie sprawę, że udajesz kogoś innego)
- Dziecko może akceptować lub nie Twoje pomysły na zabawę (może chcieć nakarmić misia pomimo tego, że sugerowałaś, że nie jest głodny)
- Dziecko może chcieć dzielić się swoimi pomysłami na zabawę z Tobą (mówi Ci co teraz będzie miało zamiar zrobić)
Dziecko, które jest aktorem w scenach społecznych
Ten rodzaj udawania zawsze wymaga angażowania innych. To najbardziej zaawansowana forma udawania i często przypomina prawdziwe przedstawienie aktorskie z początkiem, rozwinięciem i zakończeniem.
Podczas tych zabaw dziecko może grać w prostych scenkach jak robienie zakupów w sklepie lub zabawa w dom. Im bardziej będzie działała jego wyobraźnia tym bardziej grane sytuacje mogę odbiegać od rzeczywistych. Twoje dziecko może się wcielić w postać łowcy potworów lub być superbohaterem walczącym z wrogim imperium. Aby ta gra aktorka była możliwa to Twoje dziecko powinno umieć już komunikować się z innymi. Niektóre sytuacje wymagają też odpowiedniego słownictwa. Poniżej przestawiamy listę przydatnych zwrotów.
Z pomocą odpowiednich zwrotów Twoje dziecko będzie mogło:
zaplanować i zrealizować zabawę w udawanie
- Twoje dziecko może samo udawać lub udawać, że jedna z jego zabawek jest postacią, które wypowiada jakąś kwestię ("Na pomoc! Na pomoc! Mój dom się pali.")
- Twoje dziecko może pokierować, kto będzie kim w jego zabawie ("Ja będę strażakiem a Ty będzie mamą.")
- Twoje dziecko może tworzyć całą fabułę zabawy ("Ja będę superbohaterem a Ty będziesz mały dzieckiem i ja Ciebie uratuję.")
- Twoje dziecko może powiedzieć innym osobom jak należy postrzegać niektóre przedmioty ("Udawajmy, że ten sznurek to smycz dla psa.")
- Twoje dziecko może opisać wydarzenie, które wydarzyło się w przeszłości ("Był wielki pożar, więc Ty wezwałaś straż pożarną.").
dostosować się do partnera w zabawie
- Twoje dziecko może rozwiązywać problemy i negocjować ("Oboje nie możemy być strażakami. Najpierw ja będę strażakiem a potem Ty.")
- Twoje dziecko może zgadzać lub nie z sugestiami partnera ("Dobra, udawajmy, że ten sznurek to smycz dla psa.")
- Twoje dziecko może wykorzystywać pomysły partnera (jeśli partner dziecka powie "To jest krowa" to Twoje dziecko może podchwycić ten pomysł i przyprowadzić inną krowę)
- Twoje dziecko może zapytać partnera o jego opinię ("Do czego służy ta rzecz?").
Formularz
W dalszej części znajdziesz formularz, który pozwoli Ci określić na jakim poziomie zaawansowania jest zabawa w udawanie u Twojego dziecka. Ta informacja pomoże Ci zorientować się jakie umiejętności już posiadło Twoje dziecka a nad jakimi trzeba będzie jeszcze popracować.
Pomóż dziecku w zabawie "na niby"
Może się wydawać, że aby pomóc dziecku w zabawie na niby wystarczy kupić mu ciekawe zabawki. Niestety, nie jest to prawdą. Prawdą jest to, że bardzo dużo zależy od Ciebie. Przygotuj się, żeby być prawdziwym partnerem dziecka w zabawie i zawsze pamiętaj o jednym: zabawa powinna sprawiać wszystkim przyjemność.
Dawaj dziecku przykłady z życia
Jedną z pomocnych technik ułatwiających naukę zabawy "na niby" jest dostarczenie dziecku wielu rzeczywistych doświadczeń na których można bazować. Jest dużo łatwiej bawić się w strażnika Zoo lub sprzedawcę hot-dogów po wizycie w Zoo lub zjedzeniu hot-doga.
Używaj odpowiednich rekwizytów
Zabawki na początkowym etapie zabawy w udawanie
Zabawki odpowiednie dla dziecka, które nie umie jeszcze udawać lub dopiero zaczyna to takie, które swoim wyglądem przypominają rzeczywiste przedmioty np.: telefon. Inne dobre propozycje to realistycznie wyglądający wózek na zakupy, wszelkiego rodzaju naczynka, zabawkowe przyrządy kuchenne jak piekarnik, lodówka. Przydadzą się też lalki z kompletem ubrań na zmianę, butelka do karmienia a nawet niektóre z ubrań rodziców (jak kapelusz, krawat, buty czy portmonetka). Kukiełki i marionetki wydają się interesować dzieci na każdym etapie umiejętności zabawy w udawanie.
Zabawki dla dziecka które inscenizuje
Jeśli Twoje dziecko dopiero zaczyna inscenizować zaobserwowane sytuacje to używaj realistycznie wyglądających zabawek. Samochody, pociągi i ciężarówki na macie przestawiającej ulice miasta to zawsze strzał w dziesiątkę. Staraj się wybierać jakiś temat przewodni Twoich zabaw. Dla przykładu możesz bawić się z dzieckiem w zoo wykorzystując plastikowe lub wypchane zwierzęta lub w doktora wykorzystując stetoskop i termometr albo nawet w szkołę wykorzystując ołówek i zeszyt.
Możesz także użyć innych rzeczy mocno rozbudzając dziecięcą wyobraźnię. W pustych pudełek tekturowych możesz zbudować autobus; z poduszek fortecę, której trzeba bronić; możesz tankować samochód skakanką udają wąż od dystrybutora; iść na ryby z wędką zrobioną z kija i sznurka lub udawać, że garnek to wielki bęben. Maskotki, ubrania i kostiumy - jak fartuch w zabawie w restaurację, czapka dla strażaka i inne - mogą dostarczać wspaniałych inspiracji do wspólnej zabawy.
W miarą jak Twoje dziecko będzie miało coraz bujniejszą wyobraźnie możesz wykorzystywać zabawki które nie do końca wiernie odwzorowują rzeczywiste przedmioty. Możesz nawet czasami nie wykorzystywać żadnych zabawek (np.: udając, że pijesz herbatę z wyimaginowanego kubka). Jeśli Twoje dziecko ma pewne problemy z używaniem mniej realistycznie wyglądających przedmiotów to czytaj dalej, proponujemy kilka wskazówek.
Zabawki i rekwizyty stworzone na podstawie bajek dla dzieci mogą pomóc dziecku w zabawie "na niby". Pamiętaj jednak, że jeśli Twoje dziecko będzie odgrywało notorycznie tylko jedną wybraną scenkę to jego wyobraźnie nie dostaje zbyt wielu pozytywnych bodźców. Kiedy spotkasz się z taką sytuacją postaraj się wprowadzić jakiś nowy element i rozbudować tę scenkę. Kiedy napotkasz na wyraźne opory to spróbuj rozegrać nową scenkę, której dziecko nie zna.
Dziecko, które jest aktorem w scenach społecznych
Jeśli zabawi w udawanie u Twojego dziecka są już na zaawansowanym poziomie to możesz do tych wszystkich zabawek, które zostały wymienione wcześniej dołączyć też zabawki, które będą dla niego nowością jak dinozaury, statki kosmiczne, maski i miecze superbohaterów. Miej na uwadze, że zabawy z wykorzystaniem tych nowych zabawek nie będą tak zaawansowane jak zabawy z użyciem zabawek, które Twoje dziecko zna od dawna.
Na tym etapie zabawy na niby zabawki nie są już tak istotne. Wszystko co jest potrzebne może zostać stworzone za pomocą wyobraźni ("Udawajmy, że ty trzymasz super tarczę, a ja mam magiczny miecz").
Może się tak zdarzyć, że od czasu od czasu Twoje dziecko będzie przywiązywać większą uwagę do przedmiotów niż do tego jak można je wykorzystać w zabawie w udawanie. Dla przykładu, Twoje dziecko może bez ustanku naciskać przycisk na zabawkowej kasie wysuwający tacę z banknotami lub wciskać przyciski w innej zabawce. Jeśli coś takiego ma miejsce to rozważ ukrycie na jakiś czas tej zabawki i powrót do niej później.
Ilu zabawek używać?
Zbyt wielka liczba zabawek może być przytłaczająca dla niektórych dzieci. Jeśli Twoje dziecko nie może skupić swojej uwagi na wybranych przez Ciebie zabawkach i zaczyna bawić się innymi to być może warto na czas zabawy w udawanie schować te zabawki, z których nie będziecie korzystali. Jeśli jedynymi zabawkami, które widzie Twoje dziecko będą artykuły spożywcze, pieniądze i kasa sklepowa to jest większa szansa na udaną zabawę w sklep.
Telewizor i komputer mogą w znaczącym stopniu odwracać uwagę Twojego dziecka od zaproponowanej przez Ciebie zabawy. Jeśli tak jest to staraj się prowadzić zabawę w innym pokoju lub wyłączyć wspomniane sprzęty.
Staraj się posiadać zabawki w dwóch egzemplarzach. To podejście jest dobre na początek. Dziecku zazwyczaj łatwiej jest naśladować Twoje poczynania niż bawić się samodzielnie.
Zabawki w dwóch egzemplarza przydadzą się także wtedy kiedy Twoje dziecko odwiedzą jego znajomi. Pozwoli to uniknąć kłótni o zabawkę, która będzie szczególnie pożądana.
Dołącz do zabawy Twojego dziecka i wprowadzaj nowości
Bez względu na to jak zaawansowana jest zabawa Twojego dziecko możesz starać się rozwinąć ją jeszcze bardziej wprowadzając do nie nowe elementy. To co rozumiemy przez wspólną zabawę z dzieckiem zależy od tego na jakim etapie jest Twoje dziecko. Na początku oznacza to danie się prowadzić zabawie zaaranżowanej przez Twoje dziecko. Jeśli Twoje dziecko bawi się pociągiem to możesz Ty także wziąć pociąg i dołączyć do zabawy. Jeśli staniesz się już częścią Waszej wspólnej zabawy to staraj się ubogacać zabawę w nowe rzeczy. Możesz, dla przykładu, zatrzymać pociąg na peronie i zakrzyknąć: "Odjazd! Proszę zamykać drzwi!". Po dotarciu do stacji końcowej możesz powiedzieć: "Stacja końcowa! Proszę wszystkich o opuszczenie pociągu!"
Jeśli Twoje dziecko dopiero uczy się zabawy w udawanie to może chcieć naśladować to co Ty robisz. Jeśli jego zabawa w udawanie jest już bardziej zaawansowane to może starać się dodać coś nowego od siebie.
Baw się jak dziecko
Będzie bardziej interesującym partnerem do zabaw dla Twojego dziecka jeśli będziesz się zachowywać jak dziecko. Oznacza to, że nie powinnaś się podczas zabawy zachowywać jak mama czy tata ale jak postać, w którą się wcielasz. Jeśli Twoje dziecko nie chce żebyś bawiła się nim to zapamiętaj, ze powinnaś być nie tylko zabawna ale też wytrwała. Jeśli chcesz dowiedzieć się w jaki sposób możesz dołączyć do zabawy dziecka to zachęcamy do dalszej lektury.
Dołączanie do zabaw dziecka, które nie potrafi bawić się w zabawy "na niby"
Jeśli Twoje dziecko nie potrafi jeszcze w ogóle bawić się w zabawy "na niby" to nauczenie się tej umiejętności zależy w dużej mierze od tego czy będzie potrafiło naśladować to co robią inni. Oznacza to też naśladowanie tego w jaki sposób Ty bawisz się "na niby".
Poniżej przedstawiamy kilka celów, które są ważne na tym etapie. Jeśli chcesz aby Twoje dziecko nauczyło się zabaw "na niby" to Twoje dziecko powinno:
- Zrozumieć co to znaczy robić coś na niby
- Umieć odróżnić sytuacje, w których robisz coś "na niby" od tych, w których robisz coś "na prawdę"
- Używać w swoich zabawach zabawek wyglądających realistycznie
- Udawać znane sytuacje z życia codziennego
W trakcie zabawy usiądź obok dziecka. Weź do ręki swoją zabawkę i naśladuj to co robi dziecko. Jeśli, dla przykładu Twoje dziecko przesuwa samochód-zabawkę po podłodze to Ty także wykonuj to samo.
Najlepszą metodą nauki zabawy w "na niby" dla dzieci, które jeszcze tego nie robią jest obserwowanie tego w jaki sposób Ty się bawisz. W ciągu dnia wyszukuj okazje do pokazywania jak można bawić "na niby" w różnych sytuacjach. Dla przykładu jeśli Twoje dziecko coś je to poproś go o kawałem a potem udaj "na niby", że coś jesz. Możesz to samo wykonać z jakąś lalką lub inną pluszową zabawką. Maskotki mogą udawać, że jedzą jedzenie z talerza dziecka, dziękują za posiłek itd.
Uwypuklaj zabawę "na niby" przez komentowanie tego co robisz. Dla przykładu jeśli udajesz, że rozmawiasz przez telefon z dziadkami to możesz szeptem powiedzieć dziecku "Ja tak na prawdę to nie rozmawiam z dziadkami, ja tylko udaję". Kiedy udajesz, że jesz jabłko możesz powiedzieć dziecku "To nie jest prawdziwe jabłko, ja tylko udaję". Uwypuklaj słowa "prawdziwe" i "udaję", żeby dać do zrozumienia dziecku, że dana rzecz nie dzieje się naprawdę.
Dołączanie do zabaw dziecka, które zaczęło już udawać
Jeśli Twoje dziecko zaczęło już udawać ale utknęło na wykonywaniu kilku podstawowych zabaw to możesz wkroczyć i spróbować dostarczyć mu jakieś dodatkowe pomysły.
Poniżej prezentujemy cele, które powinnaś się starać aby osiągnęło Twoje dziecko na tym etapie zabaw "na niby".
- Odgrywanie znanych z życia codziennego scen
- Nauczenie się używania przedmiotów, które nie wyglądają dokładnie tak jak rzeczywiste przedmioty
- Zachowywanie się jak osoba, którą się udaje
- Rozmawianie o tym, że się udaje
- Akceptowanie lub odrzucanie Twoich pomysłów na zabawę
- Dzielenie się pomysłami na zabawę z Tobą
Możliwości urozmaicania zabawy i dodawania przez Ciebie nowych pomysłów są nieograniczone. Jeśli Twoje dziecko bawi się pociągiem zawsze w ten sam sposób, zatrzymując się na wyimaginowanej stacji i zabierając pasażerów to możesz spróbować urozmaicić zabawę. Możesz podpowiedzieć dziecku, że w pociągu konduktor sprawdza czasem bilety i pokazać jak to robić lub powiedzieć, że przed odjazdem pociągu konduktor zawsze gwiżdże w gwizdek.
Pamiętaj o tym, żeby w trakcie zabawy być radosna i wytrwała we wprowadzaniu nowych pomysłów. W ten sposób możesz poszerzyć wyobraźnię Twojego dziecka. Na rysunku poniżej Jacek początkowo nie rozumie dlaczego mama sadza go na krzesło oraz pcha i w związku z tym oponuje przed taką zabawą. Mama jest jednak nieustępliwa i tłumaczy mu o co chodzi aż wreszcie Jacek zaczyna rozumieć, że teraz przesuwny fotel udaje samochód.
Pamiętaj żeby podczas zabawy "na niby" być wiarygodną i zachowywać się jak postać, którą udajesz.
Dołączanie do zabaw dziecka, które potrafi już wcielić się w jakąś rolę w scenach społecznych
Jeśli Twoje dziecko potrafi już udawać mamę, tatę czy nauczyciela to znaczy, że jest gotowe do brania udziału w zabawie "na niby" zawierającej sceny społeczne. Na tym etapie koncentrujemy się na rozwijaniu kompetencji społecznych.
Zabawy z dzieckiem organizuj w taki sposób aby:
- dziecko zachowywało się i mówiło tak jak osoba, którą udaje
- ustalać zasady, kto kogo będzie odgrywał w danej scenie
- rozwijać fabułę inscenizowanej historii
- angażować jego rówieśników i uzgadniać co dany przedmiot ma udawać
- opisywać sytuacje, które nie będą inscenizowane
Staraj się, aby Twoje dziecko umiało dostosować się jak zachowuje się jego partner w zabawie. Będzie to możliwe jeśli Twoje dziecko będzie:
- rozwiązywało problemy wspólnie ze swoim partnerem w zabawie
- przystawało lub nie zgadzało się na sugestie partnera
- wykorzystywało pomysły partnera
- prosiło partnera o jego opinię
Powyższe wskazówki powinny być użyteczne podczas rozwijania u dziecka umiejętności społecznych w zabawie.
Umiejętności społeczne w zabawie rozwijają się stopniowo. Dużo zależy od Ciebie i od tego w jaki sposób bawisz się ze swoim dzieckiem oraz jak często wprowadzasz jakieś nowości podczas tej zabawy.
Jeśli wykorzystywanie umiejętności społecznych w zabawie jest dalej zbyt trudne dla Twojego dziecka to możesz tymczasowo skoncentrować się bardziej na budowaniu fabuły i na wiernym udawaniu granych postaci. Kiedy już dziecko poczuje się pewniej podczas tej zabawy możesz stopniowo ubogacać ją o pewne aspekty społeczne. Pamiętaj jednak przy tym o kilku rzeczach.
Przygotuj się do zabawy w udawanie
Na początku Twoje dziecko może mieć problem ze stworzeniem własnej fabuły i wymyślaniem na bieżąco dialogów. Jeśli przed zabawą przeczytasz mu książkę lub obejrzysz bajkę to może mu być łatwiej skorzystać z podsuniętych tam pomysłów.
Jeśli Twoje dziecko ma tendencję do ścisłego przywiązywania się do usłyszanej lub obejrzanej historii to staraj się ją urozmaicać najwcześniej jak się da (zanim utrwali sobie tę historię). Popatrz na obrazek poniżej, na którym mama wprowadza do opowiedzianej historii swoje własne pomysły.
Wczuj się w rolę
Jest bardziej prawdopodobne że Twoje dziecko będzie się wczuwać w swoją rolę jeśli Ty też będziesz się wczuwać. Dla przykłady, zamiast mówić "Tyranozaur jest głodny" powinnaś wziąć maskotkę tyranozaura i przerażającym głosem powiedzieć "Arrrr. Jest bardzo głodny i chciałbym pożreć małego misia".
Przypominaj dziecku o tym żeby wczuwało się w swoją rolę. Najlepiej rób to w ten sposób jakby Twoje dziecko nie wypadało z roli, na przykład: "O ty niedobry mały misiu, nie uciekniesz przede mną. Jestem okrutnym dinozaurem."
Kieruj zabawą opuszczając swoją rolę na chwilę
Czasami niektóre dzieci potrzebują więcej wsparcia w zabawie niż możesz im go dostarczyć wcielając się w jakąś postać. Jeśli Twoje dziecko nie reaguje prawidłowo na to co Ty wykonujesz wcielając się w fikcyjną postać to stać się na chwilę znowu mamą i zasugerować co ono powinno teraz zrobić.
Kiedy opuszczasz swoją rolę na chwilę to używaj swojego naturalnego głosu. Udziel wskazówki lub zasugeruj coś a następnie szybko wciel się ponownie w swoją rolę.
Dołączanie do zabaw dziecka, które jest już biegłe w zabawie w udawanie, żeby rozwinąć jego kreatywność i elastyczność
Kiedy dziecko jest już w stanie wcielać się rolę w odgrywanych scenach to wtedy trzeba pracować nad wyobraźnią dziecka i otwierać jego umysł na nowe pomysły, zwłaszcza te które nie pochodzą od niego. Pomaganie dziecku by było elastyczne jest jednym z najlepszych sposobów aby przygotować go na zawieranie przyjaźni.
Spójrzmy w jaki sposób mama Eryka pomaga mu rozwijać jego kreatywność. Eryk uwielbia bawić się w sprzedawcę. Celem mamy jest pokazanie Erykowi, że może sprzedawać bardzo różne rzeczy w swoim sklepie oraz nauczenia go prowadzenia dialogu, który mógłby się toczyć pomiędzy sprzedawcą i klientem.
Rozwiązywanie problemów podczas zabawy
Podczas zabawy w udawanie mogą pojawić się problemu, które nie maja nic wspólnego z samą zabawą w udawanie. Dla przykładu widzieliśmy jak schematycznie zachowuje się Eryk i nie chcę dopuścić swojej mamy do tego, żeby to ona została sprzedawcą. W tym przypadku sposób wykorzystany przez jego mamę okazał się skuteczny.
Poniżej prezentujemy listę kilku problemów które mogą się pojawić podczas zabaw w udawanie (oczywiście przedstawione problemy mogą pojawić się także w innych sytuacjach):
- Dziecko nie chce się bawić na zmianę. Tylko on chce wykonywać pewną czynność.
- Dziecko nie chce się dzielić zabawkami.
- Dziecko chce, żeby jego czas w zabawie na zmianę był zawsze dłuższy.
- Dziecko nalega, żeby bawić się tylko według jego zasad.
- Dziecko łatwo się rozprasza.
Możesz użyć tych trudnych sytuacji jako możliwości trenowania rozwiązywania problemów. Jeśli jakimś cudem nie doświadczasz żadnych problematycznych sytuacji w zabawie z dzieckiem to sama je zaaranżuj. Jego wspólne rozwiązywanie problemów z Tobą przygotuje go na jego rozwiązywanie problemów z innymi osobami. Więcej o wspólnej zabawie z rówieśnikami będzie w kolejnych rozdziałach.
Rozwiązania do wspomnianych problemów nie zawsze jest łatwo znaleźć. Poniżej przedstawiamy kilka wskazówek, część z nich bazuje na tym co już zdążyłaś przeczytać w tej książce.
Wskazówki pomocne podczas rozwiązywania problemów
- Planuj z góry żeby uniknąć problemów w przyszłości. Może to oznaczać rozmowę z dzieckiem o tym co się wydarzy. Twoje dziecko może być nieprzyjemnie zaskoczone tym jaką rolę ma grać w zabawie na niby. Staraj się też wyeliminować rzeczy które mogą rozpraszać dziecko. Dla przykładu, jeśli Twoje dziecko często ucieka od zabawy i włącza telewizor to postaraj się tak to zaaranżować, aby nie było to możliwe.
- Używaj określonych słów, które mogą być pomocne podczas rozwiązywania problemów. Takie słowo to na przykład teraz/potem ("Teraz to ty będziesz strażakiem, a ja będę nim potem"), dobry/zły pomysł ("To nie dobry pomysł, aby wszystkie samochody stały razem na podnośniku"), "czasem/cały czas" ("Nie możesz być strażakiem cały czas, musimy się zmieniać"), tak samo/inaczej ("Pobawmy się teraz trochę inaczej"), lub ("Teraz może być mój ruch lub Twój, jak wolisz?"), dzielić się ("Podzielmy się pieniędzmi. Ty weźmiesz banknoty, a ja wezmę monety"). Rozsądne wydaje się też używanie tych słów także w innych sytuacjach niż zabawa "na niby" tak żeby dziecko mogło poćwiczyć używanie powyższych zwrotów.
- Skoncentruj się na pozytywach. Osiągniesz lepsze rezultaty jeśli pozwolisz dziecku dostrzec to co robi dobrze niż będziesz bez ustanku korygować to co robi źle. Weź jako przykład Eryk, który chciałby być przez cały czas sprzedawcą. Jego mama powinna odrzucić pokusę powiedzenia "Nie podoba mi się, że nie chcesz pozwolić mi być panem sprzedawcą" i zamiast tego docenić to, że jednak przełamał się i zgodził "Bardzo mi się podoba to, że pozwoliłeś mi być panem sprzedawcą". Takie pozytywne nastawienie buduje pewność siebie w dziecku i zachęca go do powtórzenie tego co zrobił w przyszłości.
- Mów o tym jak czują się inni. Zachęcaj dziecko do tego, żeby rozpoznawało swoje i Twoje uczucia zarówno wtedy kiedy wszytko idzie gładko ("Bardzo lubię się bawić z tobą.", "To fajne, że słuchamy siebie nawzajem") jak i wtedy kiedy pojawiają się problemy ("Jest mi smutno kiedy tak zaczynasz krzyczeć na mnie").
- Rozmawiaj o konsekwencjach. Pomagaj dziecku przewidywać rezultaty jego działać tak, żeby mogło ono zmodyfikować swoje postępowanie ("Jeśli wykorzystamy pomysł taty to on będzie się chciał z nami bawić").
- Naucz dziecka tego, żeby powiedziało lub zrobiło coś innego zamiast dotychczasowych, nieakceptowalnych społecznie zachowań. Jeśli dla przykładu, Twoje dziecko w gniewie rzuca zabawkami i krzyczy to możesz spróbować jakichś sposobów na rozładowanie stresu: wzięcia kilku głębokich oddechów, liczenie do 10, chodzenie, mówienia po cichu "Jestem bardzo zły. Jestem bardzo zły". Kiedy przeczuwasz, że Twoje dziecko zaraz wybuchnie to staraj się odpowiednio wcześniej temu zaradzić ("Widzę, że jesteś zdenerwowany. Zróbmy coś co nas uspokoi. Policzmy do 10").
- Pomóż dziecku domyślić się, że są różne sposoby na zrobienie tego samego. Jest zawsze jakieś wyjście z kłopotliwej sytuacji ("Czy znasz jakiś inny sposób, aby powiedzieć mi, że już nie chcesz się w to bawić?"). Staraj się oddać dziecku trochę kontroli i pozwolić mu samemu znaleźć rozwiązanie ("A może byśmy teraz zrobili przerwę i potem się zastanowimy w co chcemy się bawić").
- Używaj wizualnych wskazówek. Używanie rąk do dawania sygnałów (uniesienie dłoni na znak tego, żeby dziecko poczekało; uniesienie kciuka do góry w geście "OK" żeby pokazać, że zrobiło coś co Ci się podoba) pozwala mu być skupionym na zadaniu i jednoczenie koncentrować się na pozytywach. Możesz też wykorzystać duże kartki papieru z napisami ("Jest więcej niż jeden sposób na zabawę"). Porozmawiamy o tym szczegółowo w dalszym rozdziale.
- Postępuj strategicznie. Czasem nie warto przejmować się delikatnie irytującym zachowaniem dziecka (jak jego naleganie na to, żeby zawsze bawić się tym samym samochodem) i skoncentrować na pozytywach płynących ze wspólnej zabawy. Możesz nad tym zachowaniem popracować przy innej sytuacji.
Zwróćmy uwagę na to jak mama Eryka demonstruje mu to co odczuwa kiedy on nie chce pozwolić jej być panem sprzedawcą.
Formularz określający poziom zaawansowanie w zabawie "na niby"
Zaznacza odpowiednie pola opisujące określające poziom zaawansowanie zabaw "na niby" Twojego dziecka i podaj przykłady.
Całkowity brak zabaw w udawanie
Początkowe etapy zabawy w udawanie
Naśladuje kogoś kto udaje
Przykład: _____________________________
Udawanie z prawdziwymi rzeczami lub realistycznie wyglądającymi zabawkami
Przykład: _____________________________
Rozumienie, że ktoś inny udaje
Przykład: _____________________________
Inscenizowanie
Odgrywanie scen zobaczonych na filmie lub przeczytanych w książce
Przykład: _____________________________
Odgrywanie scen z życia codziennego
Przykład: _____________________________
Zabawa "na niby" zabawkami nie odwzorowującymi wiernie rzeczywistości
Przykład: _____________________________
Zabawa wyimaginowanymi przedmiotami
Przykład: _____________________________
Wspólne udawanie
Przykład: _____________________________
Rozmawianie jak postać, w którą się wcielamy
Przykład: _____________________________
Opisywanie co się dzieje w trakcie zabawy
Przykład: _____________________________
Inscenizowanie scen społecznych
Zachowywanie się jak postać, w którą się wcielamy
Przykład: _____________________________
Aranżowanie zabawy poprzez określanie co kto będzie robił
Przykład: _____________________________
Rozwijanie fabuły inscenizowanej historyjki
Przykład: _____________________________
Wspólne określanie co dane przedmioty będą udawać
Przykład: _____________________________
Opisywanie dodatkowych wydarzeń, które nie były bezpośrednio odgrywane
Przykład: _____________________________
Rozwiązywanie pojawiających się w zabawie problemów
Przykład: _____________________________
Wykorzystywanie pomysłów rówieśników
Przykład: _____________________________
Pytanie o opinię uczestników zabawy
Przykład: _____________________________
Kiedy wspólnie ze swoim dzieckiem tworzycie wyimaginowany świat (restauracja, szpital, sklep, ...) to Twoje dziecko ma na chwilę okazję zostać kimś innym (kelnerem, doktorem, sprzedawcą, ...). Oprócz tego, że dajesz dziecku możliwość myślenia i zachowywanie się jak ktoś inny to także przygotowujesz go tego typu podobnych zabaw z jego rówieśnikami. W następnych rozdziałach skupimy naszą uwagę na relacji Twojego dziecka z innymi rówieśnikami.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz