środa, 30 marca 2016

Umiejętności potrzebne by być przyjacielem


Większość dzieci zawiązuje swoje pierwsze przyjaźnie kiedy są jeszcze w przedszkolu. Dzieci odkrywają, że fajnie jest mieć kogoś z kim można pobawić się w berka lub poskakać w kałużach. Dzieci uczą się też tego jak ważny jest kompromis. Bez niego przyjaciel może nie chcieć bawić się z nim następnym razem. Innymi słowy, jeśli dziecko chce utrzymywać z kimś przyjaźń to musi się nauczyć zrozumieć uczucia swojego przyjaciela.

Na całe szczęście w tych wczesnych latach dzieciństwa Twojego dziecka będziesz zaangażowana w jego rozwój społeczny bardziej niż kiedykolwiek później. Oznacza to, że będzie miała sposobność nauczyć go zabawy z innymi dziećmi oraz tego w jaki sposób zawiera się i utrzymuje przyjaźń.

Te rozdział pomoże Ci poznać jakie umiejętności społeczne Twoje dziecko już ma a jakich będzie się musiało dopiero nauczyć.

Jakie są umiejętności społeczne w zabawie Twojego dziecka?


Czasami jest tak, że od razu znajdujesz wspólny język z jakąś osobą. Często ta osoba ma takie same zainteresowania jak Ty, a co może ważniejsze lubicie siebie nawzajem. Podobnie ma się sprawa z dziećmi, ale lubienie kogoś to jeszcze za mało, żeby podtrzymać przyjaźń.

Aby zawierać przyjaźnie Twoje dziecko potrzebuje pewnych specjalnych umiejętności. Powinno umieć rozpocząć zabawę z innym dzieckiem. W trakcie zabawy powinno umieć bawić się na zmianę, dzielić się zabawkami i rozmawiać. Powinno też brać pod uwagę opinie i uczucia innych. Te wszystkie umiejętności będziemy zbiorczo nazywać umiejętnościami społecznymi w zabawie.

Oczywiście, dzieci rozwijają te umiejętności stopniowo. Być może u Twojego dziecka te umiejętności są trochę słabiej rozwinięte niż u rówieśników Twojego dziecka, ale z Twoją pomocą dziecko dziecko będzie w tym coraz lepsze, pozwolą mu bawić się z innymi dziećmi i zawierać przyjaźnie.

Być może zdaje Ci się, że Twoje dziecko woli bawić się samotnie, ale być może ono nie odkryło jeszcze jak wspaniała może być zabawa z innymi dziećmi. Nawet dziecko, które jest bardzo wygadane i ma bujne życie społeczne może jednak czuć się czasem zakłopotane zabawą z innymi. Bez względu na wszystko wszystkie dzieci korzystają z zabawy z innymi dziećmi pod warunkiem, że wiedzą jak to robić.

Pierwszym krokiem, aby pomóc Twojemu dziecku jest próba poznania w jaki sposób bawi się z innymi dziećmi, aby móc dowiedzieć się co ono już potrafi a czego jeszcze nie. Postaraj się wypełnić poniższy kwestionariusz.

Kwestionariusz oceny umiejętności społecznych w zabawie

  Nigdy Czasami Często
Moje dziecko bawi się samo

  Nigdy Czasami Często
  Z jednym dzieckiem Z grupą dzieci Z jednym dzieckiem Z grupą dzieci Z jednym dzieckiem Z grupą dzieci
Moje dziecko bawi się w pobliżu innych dzieci. Obserwuje je, ale bawi się swoimi zabawkami.

Moje dziecko bawi się w pobliżu innych dzieci taki samymi zabawkami. Uśmiecha się do innych dzieci, naśladuje to co one robią. Potrafi pożyczyć zabawkę.

Moje dziecko uczestniczy w fizycznych aktywnościach z innymi dziećmi (np.: zabawa w berka).

Moje dziecko uczestniczy w grach "na zmianę" (np.: gry planszowe, lub naprzemienna zabawa w chowanego).

Moje dziecko potrafi wspólnie z innymi dziećmi wykonywać jakąś czynność (np.: budowanie zamku z poduszek lub klocków).

Moje dziecko potrafi bawić się w zabawy "na niby" z innymi dziećmi (np.: w sklep lub restaurację).

Moje dziecko dołącza do zabaw innych dzieci w nietypowy sposób (np.: zabiera innemu dziecku zabawkę, przytula się do innego dziecka).

Moje dziecko samodzielnie dołącza do zabaw innych dzieci poprzez naśladowanie czynności (np.: podchodzi do innych dzieci i też bierze klocki aby zbudować wspólnie wieżę).

Moje dziecko samodzielnie dołącza do zabaw innych dzieci stosując komentarz (np.: podchodzi do innych dzieci budujących zamek i mówi: "Podoba mi się wasz zamek").

Moje dziecko wykorzystuje pomysły rówieśników (np.: kiedy jedno z dzieci proponuje zabawę w szkołe to ono postanawia zostać nauczycielem).

Moje dziecko rozmawia z innymi dziećmi podczas zabawy.

Moje dziecko wspólnie z innymi dziećmi rozwiązuje problemy pojawiające się w zabawie.

Moje dziecko stara się rozumieć uczucia innych uczestników zabawy.

Moje dziecko mówi innymi uczestnikom zabawy, że już nie chce się bawić.


Większość dzieci rozpoczyna swoją przygodę z zawieraniem przyjaźni poprzez zidentyfikowanie jednej osoby, z którą chce przebywać. Wszystko czego Twoje dziecko potrzebuje na początku to jeden najlepszy kolega z którym Twoje dziecko będzie mogło spędzać wspólnie czas i praktykować społeczne umiejętności.

Jeśli podczas wypełniania powyższego kwestionariusza zauważyłaś, że Twoje dziecko ma już pewne społeczne umiejętności podczas zabaw z jednym dzieckiem (a nie grupą dzieci) to Twoje dziecko ciągle powinno to praktykować. Nawet dziecko, które posiada już zaawansowane społeczne umiejętności będzie korzystało z takich zabaw jeden na jeden. Niemniej jednak i bardziej są zaawansowane umiejętności społeczne u dziecka tym bardziej jest ono gotowe do zabaw z większą liczbą rówieśników.

Trzy poziomy zabaw społecznych


Wszystkie pozostałe rozdziały w tej książce zostały poświęcone różnym strategiom poprawy umiejętności społecznej zabawy u Twojego dziecka. W chwili obecnej ważne jest aby zrozumieć jak w naturalny sposób te umiejętności się rozwijają. W miarę dalej lektury tego rozdziału staraj się dociekać na jakim aktualnie poziomie zabaw społecznych jest Twoje dziecko. Pozwoli Ci to określić jakie umiejętności w dalszej kolejności powinno posiąść Twoje dziecko.

Brak umiejętności społecznych w zabawach


Jeśli wypełniając powyższy kwestionariusz zaznaczyłaś, że Twoje dziecko często bawi się samo lub jedynie w pobliży innych dzieci to znaczy, że Twoje dziecko prawdopodobnie nie umie jeszcze dołączać do zabawy innych dzieci.


Czasami dzieci bawią się same ponieważ chcą się bawić po swojemu. Tym dzieciom sprawia trudność zabawa w to co chcą inne dzieci. Jeśli Twoje dziecko często bawi w pobliżu innych dzieci to może one już jest zainteresowane zabawą innych dzieci tylko jeszcze ciągle nie wie w jaki sposób może się dołączyć do ich zabawy.


Cele dla dziecka, które nie posiada jeszcze umiejętności społecznych w zabawie


Jeśli Twoje dziecko nie przejawia jeszcze chęci zabawy z innymi dziećmi to być może potrzebuje tego aby spędzić więcej czasu z innymi dziećmi we wspólnym pomieszczeniu i mieć okazję obserwować inne dzieci. Taka obserwacja innych dziecko może sprawić, że dziecko oswoi się z myślą, że wspólna zabawa może być ciekawa.

Jeśli Twoje dziecko wykazuje już zainteresowanie tym co robią inne dzieci to prawdopodobnie jest już gotowe, żeby przejść na następny poziom. Oznacza to zabawę w pobliżu innych dzieci i dzielenie się zabawkami. W rzeczywistości dzieci jeszcze nie bawią się wspólnie, ale to dobry początek (dla przykładu budują swoje własne, osobne wieże z klocków wyjmując klocki ze wspólnego pudełka).

Po tym etapie Twoje dziecko będzie gotowe na wspólną zabawę z innymi dziećmi. Wspólne śpiewanie piosenek lub tańczenie w takt muzyki może na tym etapie pozwalać budować pierwsze przyjaźnie. Kiedy zauważysz, że Twoje dziecko wymienia spojrzenia i uśmiechy z innymi dziećmi to wiesz, że dzieci zaczynają się poznawać. Wśród innych wspólnych aktywności na tym etapie można wymienić zabawę w chowanego, berka i gry z piłką.

Niektóre z zabaw pozwalają Twojemu dziecku przejść do następnego etapu. To co jednak ważne na samym początku dla dzieci, którym brakuje umiejętności społecznych w zabawach, to przyzwyczajenie się do obecności innych dzieci. Która zabawa z innym dzieckiem lub nawet jedynie wspólne przebywanie w jednym pokoju to nasz cel na tym etapie.

Nie oczekuje, że Twoje dziecko będzie przebywało obok innego dziecko przez cały czas jego zabawy. Może się zdarzyć, że tylko czasami wejdzie w interakcję z innym dzieckiem. Potraktuj to wtedy jako coś ekstra.

Dziecko rozpoczynające zabawę wymagającą umiejętności społecznych


Jeśli w powyższym kwestionariuszu zaznaczyłaś, że Twoje dziecko często często bawi się w pobliżu innych dzieci oraz dołącza do fizycznych aktywności innych dzieci lub czasami wykonuje z innymi dziećmi wspólne czynności to Twoje dziecko jest już gotowe aby zacząć zawierać pierwsze przyjaźnie. Bawienie się obok innych dzieci to dobry początek do tego by bawić się wspólnie. Twoje dziecko uczy się poprzez obserwowanie innych dzieci.

Dziecko które uczy się umiejętności społecznych zazwyczaj chętnie uczestniczy w fizycznych aktywnościach z innymi rówieśnikami. Te aktywności to może być zabawa w berka, walka na poduszki, wspólne kopanie piłki czy skakanie na trampolinie. Takie dziecko przyłącza się do aktywności wykonywanych przez jego rówieśników. Może to być wspólne śpiewanie piosenek czy tańczenie w takt muzyki.

Na tym etapie jeśli Twoje dziecko wykonuje tę samą czynność co jego rówieśnik obok (np.: rysowanie na kartce czy budowanie wieży z klocków) to zapewne korzystają ze wspólnych zabawek (np.: kredek, klocków). Może się tak zdarzyć, że Twoje dziecko zapyta o coś czego potrzebuje. Nie oczekuj jednak na tym etapie, żeby konwersacja była zbytnio zaawansowana. Traktuj wypowiedzi Twojego dziecka skierowanego do rówieśnika jako dodatkowy, pozytywny dodatek.


Cele dla dziecka rozpoczynającego rozwijanie swoich umiejętności społecznych


Cele jakie powinny być postawione dla Twojego dziecka zależą od tego jak długo Twoje dziecko potrafi spędzić czasu na zabawie obok innych dzieci. Jeśli ten czas nie jest zbyt długi to Twoim celem powinno być wydłużenie go. Jednym ze sposobów żeby to osiągnąć może być zwiększenie liczby wspólnych zabaw Twojego dziecka z rówieśnikami.

Kiedy Twoje dziecko zacznie czerpać radość z czasu wspólnie spędzanego z rówieśnikami to dialog powinien pojawić się spontanicznie. Na początku dialog może ograniczać się do tego, że Twoje dziecko będzie odpowiadało na pytania zadawane przez inne dzieci. Z czasem pojawią się też komentarza na temat wykonywanej wspólnie czynności. Bierz pod uwagę, że dzieci przeważnie nie rozmawiają ze sobą podczas całego okresu trwania zabawy. Wydaje się, że jeśli Twoje dziecko będzie sumarycznie prowadzić dialog przez około 5 minut podczas jednej zabawy to jest to wystarczające.

Dziecko, które już rozwinęło swoje umiejętności społeczne jest gotowe na zabawę "na niby" ze swoimi rówieśnikami. W tego typu zabawach Twoje dziecko musi współdzielić pomysły innych dzieci i umieć rozwiązywać problemy w konfliktowych sytuacjach. Zabawa w restaurację "na niby" nie dojdzie do skutku jeśli nie będzie zgody co do tego kto ma być kelnerem, a kto klientem.

Kiedy dziecko chce dołączyć do zabawy innych dzieci zazwyczaj robi to spontanicznie. Jeśli odpowiedział, że Twoje dziecko dołącza do aktywności innych dzieci naśladując to co one robią to znaczy, że Twoje dziecko jest zainteresowane wspólną zabawą. Jeśli natomiast odpowiedziałaś, że Twoje dziecko dołącza do zabawy innych dzieci w nietypowy sposób to prawdopodobnie oznacza to, że chciałoby ono nawiązać kontakt z rówieśnikiem tylko nie wie jak to zrobić. Może się zdarzyć, że Twoje dziecko żeby zdobyć uwagę swojego rówieśnika będzie stało w jego pobliżu, zabierze mu zabawkę powie coś głupiego. Niestety, prawdopodobnie żadne z tych zachowań nie spotka się z akceptacją drugiego dziecka. Aby temu zaradzić Twoje dziecko może nauczyć się bardziej poprawnych społecznych zachowań. Pytanie "Czy mogę się z Tobą pobawić?" jest zazwyczaj lepsze niż zabieranie komuś zabawki. Badanie pokazują, że najskuteczniejszym sposobem przełamywania lodów jest użycie komplementu lub skomentowanie tego co robi druga osoba.


Podsumowując, celami dla Twojego dziecka jeśli posiada już jakieś umiejętności społeczne jest dołączanie do zabaw innych (najlepiej poprzez powiedzenie czegoś pozytywnego o tym co robi inne dziecko) oraz wspólna zabawa okraszana dialogiem.

Dziecko z zaawansowanymi umiejętnościami społecznymi


Jeśli podczas wypełniania kwestionariusza zaznaczyłaś, że Twoje dziecko często uczestniczy w grach "na zmianę", potrafi wspólnie z innymi dziećmi wykonywać jakąś czynność lub bawi się z innymi dziećmi w zabawy na niby to znaczy, że Twoje dziecko ma już prawie wszystko co trzeba by budować przyjaźnie. Może być częścią drużyny, której postawiono jakiś cel. Nieobce jest mu też wcielanie się w jakąś rolę.


Jeśli podczas wypełniania kwestionariusza zaznaczyłaś, że Twoje dziecko często
  • samodzielnie dołącza do zabaw innych dzieci poprzez naśladowanie czynności
  • samodzielnie dołącza do zabaw innych dzieci stosując komentarz
  • wykorzystuje pomysły rówieśników
  • rozmawia z innymi dziećmi podczas zabawy
  • rozwiązuje wspólnie z rówieśnikami problemy pojawiające się w zabawie
  • stara się zrozumieć innych uczestników zabawy
  • sygnalizuje innym, że już nie ma ochoty się bawić
... to możesz już przestać czytać - Twoje dziecko ma doskonałe umiejętności społeczne. Bardzo prawdopodobne jednak, że odpowiedziałaś "nigdy" lub "czasami" na więcej niż jedno z powyższych pytań (w przeciwnym razie nie czytałabyś raczej tej książki). Nawet bardzo społecznie rozwinięte i bardzo werbalne dziecko czasem ma problemy ze wspólnym rozwiązywaniem problemów lub rozumieniem uczuć innych uczestników zabawy.

Cele dla dziecka z zaawansowanymi umiejętności społecznymi


Na tym etapie Twoje postępowanie powinno skupiać się na rozwijaniu tych umiejętności, których Twojemu dziecku brakuje lub wykonuje je rzadko. Dla przykładu Twoje dziecko może rozwijać bardziej zaawansowaną zabawę "na niby". Na tym etapie celem dla Twojego dziecka jest staranie się być lepszym przyjacielem poprzez lepsze odczytywanie uczuć i myśli innych osób.

Ponieważ Twoje dziecko jest już bardzo werbalne to w chwili obecnej nie skupiamy się na zwiększaniu jego kompetencji werbalnych lecz na tym w jaki sposób porozumiewa się ze swoimi rówieśnikami. To oznacza, że Twoje dziecko powinno się nauczyć uwzględniać uczucia innych, pytać się ich w co chcą się bawić. Dziecko powinno zdawać sobie sprawę, że jeśli chce utrzymać przyjaźń to będzie musiało zaakceptować niektóre z pomysłów przyjaciela nawet wtedy, kiedy jego własne wydają mu się lepsze. Dziecko powinno też wiedzieć, że kiedy nie chce się już bawić to nie powinno tak sobie odchodzić bez słowa.

Może Twoje dziecko umie bawić się z innymi dziećmi tak długo jak wszystko idzie po jego myśli. Kiedy pojawiają się problemy ono może nie wiedzieć jak sobie z nimi poradzić. Taka sytuacja może powodować stres u Twojego dziecko, który może znajdować ujście nawet w postaci agresji wobec rówieśników. Nawet wysoce werbelne dziecko musi pracować na swoimi umiejętnościami związanymi z negocjacjami i pójściem na kompromis.

Podsumowując, nadrzędnym celem dla dzieci z zaawansowanymi umiejętnościami społecznymi jest nauka dostosowywania się do innych, rozumienia ich uczuć i myśli. Kiedy Twoje dziecko osiągnie ten cel to z łatwością będzie potrafiło akceptować pomysły swoich rówieśników (dla przykładu, jeśli kolego Twojego dziecka zbuduje łódź z kartonowego pudełka to Twoje dziecko może zrobić z ręcznika flagę). Dziecku, które rozumie uczucia i myśli innych będzie łatwiej rozwiązywać wspólnie problemy, które wynikną w zabawie. Takie dziecko będzie też wiedziało w jaki sposób powinno się zakończyć zabawę.


Ten rozdział powinien dać Ci pewne wskazówki jakie umiejętności społeczne posiada w tej chwili Twoje dziecko. Miej na uwadze nie tylko słabe strony Twojego dziecka ale też jego silne strony, które powinnaś pielęgnować i wzmacniać. W następnych rozdziałach dowiemy się jak zaprosić rówieśnika Twojego dziecka do Waszego domu i jak urządzić wspólną zabawę tak, aby była przyjemna i Twoje dziecko odniosło z niej dużo korzyści.

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz